За некои тоа е начин да се избега од мрачната зима и сè потешкото секојдневие, за други е можност за духовно напредување и добротворство. Во Грција претераниот конзумеризам веќе започнува да се подвлекува пред потребата да се прославува заедништвото за време на најпопуларните зимски празници.
Ѕирнете во нашите зимски празници и добредојдени сте да ги прославиме заедно!
Колку долго траат празниците?
Никој не знае! Ниту еден Грк не сака празник кој трае само еден ден. За почеток зимската сезона на празници се вика “Dodekaimero” што во превод значи 12 дена. Се слават три главни празници: Божик (25ти декември), Нова Година (1ви јануари) и Богојавление (6ти јануари). Тие се три државни празници… но децата се најрадосни бидејќи тогаш имаат петнаесетдневен распуст.
Но тоа не е сè: во текот на зимата се слават најпопуларните грчки имендени. Грците кои по обичај добиле име според некој светец се очекува тој ден да го прославуваат како својот роденден – па дури и повеќе. Вообичаено, куќата е отворена за сите роднини и пријатели, се приредува забава во домот а неретко и во ресторан… кој како претпочита. Здодевната зима се претвора во сезона нанижана со празници како Св. Димитрија на 26ти октомври кој го најавува почетокот на зимата, и Св. Андреј на 30ти ноември кога започнуваат подготовките за претстојните празници.
Имендени се слават во текот на целата година но најмногу ги има во зима.
Проблемот со дванаесетте Божиќни денови
Има само еден проблем: бидете внимателни ако се наоѓате блиску до оган или печка. Демонските суштества “Kalikantzari” кои живеат длабоко под земјата и се обидуваат да го пресечат Дрвото на Животот кое го држи светот на место, конечно го наоѓаат својот пат од длабочините до површината на земјата и прават секакви пакости, особено кога не гледате! Одмаздата доаѓа на крајот на дванаесетте денови – на Богојавление, кога Исус бил крстен, се осветуваат водите, па ако видите некое од тие суштества само попрскајте ги со света водичка. Ефектот е спротивен од оној кој водата го имаше на гремлините – исчезнуваат и проблемот е решен!
Празнични задоволства
Во секој дом ќе ве почастат со нешто. Во пекарите и слаткарниците специјалитетите ви се смешкаат од излозите. Малку се разликуваат во различни региони но во основа истите слатки се појавуваат насекаде во тие дванаесет денови.
“Melomakarona” се колачиња од маслиново масло, брашно и додатоци, натопени во мед и се валкаат (а понекогаш и полнат) во мелени ореви.
“Kourabiedes” се суви колачиња со бадеми, попрскани со шеќер во прав, со арома на портокал и ванила.
“Diples” се колачи од лесно, крцкаво тесто испржено во маслиново масло, потопено во сируп со мед и попрскано со ситно сецкани ореви и сусам.
“Vasilopita” е колач од кој има два вида:
a) “tsoureki” – потекнува од Истанбул и се приготвува со тесто со квасец и арома на мастика и магрива (вид цреша).
b) сунѓерест колач со бадеми и арома на лимон кој има далечни врски со северна Италија.
И двата вида на Божиќен колач се многу вкусни.
Весели утрински песни
Ноќта пред трите главни празници групи деца одат од врата на врата, ѕвонат на метални триаголници, пеат пригодни песни (kalanda) различни за секој од празниците и секако очекуваат нешто за возврат од своите соседи, како колачиња и ситни парички.
“Kalanda” од грчкиот уметник Никифорос Литрас, 1872
Постојат стандардни празнични песни кои се пеат во градовите но во различни делови од земјата се менуваат и песните и инструментите. Во случај децата да пеат фалш (што е многу често), или нè разбудиле премногу рано, се обидуваме да бидеме стрпливи и им дозволуваме да завршат со пеењето – сепак трае само една минута! Каков и да е квалитетот на изведбата на крај секогаш ни посакуваат “Ke tou hronou” – Бидете живи и здрави до следната година! а ние им возвраќаме со “Hronia Polla” – За многу години!
Песни се слушаат и на улиците каде пеат групи деца и возрасни.
Новогодишни песни (стандардни)
Спој на истокот и западот
Нова Година е единствениот нерелигиски празник во текот на дванаесетдневните празнувања, но има најголема културна и друштвена важност.
Што се однесува до Божик, раѓањето на Исус Христос се одбележува како еден голем христијански празник еднаков по важност со уште неколку во православната традиција. Најважниот сепак е Велигден кој се прославува на пролет. Голем дел од верниците не присуствуваат на Божиќната литургија која започнува во 5 ч. наутро и луѓето не си разменуваат подароци на овој ден.
Сепак, очекувано постојат многу сличности помеѓу западната традиција и начинот на славење во Грција. Сите знаат (или барем се сомневаат) дека “Jingle Bells”, санки со ирваси, реплики од сцената на раѓањето во природна големина на градските плоштади, осветлени елки, варено вино, полнета мисирка, лизгалишта со вештачки мраз итн. се увезени од разни западни и северни држави кои го слават Божик како најголем празник во годината. Но насекаде можат да се сретнат нивните обичаи на кои веќе сите се навикнати и ги прифатиле како свои.
Понекогаш претворањето на туѓите обичаи во свои може да биде многу забавно, како што е оваа верзија на “Jingle Bells” во грчки стил.
Луѓето кои ја сочинуваат грчката дијаспора од пред независноста се веќе потполно навикнати на западниот начин на славење Божик. Современа Грција исто така има многу попримено во 1830 -тите кога еден Баварски Принц со својата многубројна свита се досели и стана прв крал на современата држава. Еден век подоцна (1924), Јулијанскиот календар, кој се користел уште од византиско време, бил заменет со Грегоријанскиот, па така сите христијански празници, освен Велигден, се слават 13 дена порано – и Божик веќе не е на 7ми јануари.
Божиќно село во Атина
Многу мал број држави, како што е нашиот северен сосед, празнуваат според стариот календар па во овој случај се добредојдени да слават двапати, и како што веќе напомнав се подразбира дека колку повеќе празници толку повесело! Има и бонус: сите кои го носат името на Св. Јован (во сите варијанти) примаат специјални честитки и подароци на 7ми јануари. Тоа е голем празник на сите кои го носат ова многу често име во Грција, па секогаш ќе се најде некој Јани или Јана да приредат забава.
Уште нешто за локалните обичаи
Елка се кити насекаде, но луѓето многу често декорираат зимзелени дрвја кои растат во нивната област, или пак прават импресивни реплики на бродови (вообичаено на крајбрежјето и островите). Малите бадникари често носат мини модели на бродови.
Ако Грците ви кажат дека Дедо Мраз не постои, не грижете се. Постои друг светец задолжен за таа работа. Тое е Свети Василиј Велики кој секоја Нова Година доаѓа од Цезареа (град во денешна Турција познат по тоа што нема ирваси) и носи подароци на децата и возрасните без разлика дали биле добри или лоши (барем ние сакаме така да веруваме). Нова Година е ден за разменување на подароци.
Вистинскиот Свети Василиј е претставен како било кој друг лик во византиската уметност, но понекогаш може да се види и како американскиот Дедо Мраз. И да, Рудолф, ирвасот со црвено носе се пее на грчки, но се преведува само како елен…!
Се разбира 1ви јануари е посветен на тие кои го носат името Василис (м), Василики, Вики, Васо (ж)… во сите варијанти. Веројатно ова е именден кој добива најмалку внимание бидејќи луѓето добиваат само еден подарок наместо два!
А што се случува со најрекламираниот, специјален момент на годината – полноќ на 31ви декември кога преминуваме во новата година? Во денешно време општините организираат концерти, прават огномети, нешто што до неодамна не постоеше како обичај. Луѓето ја дочекуваа новата година во своите домови со шише пенливо вино, а потоа излегуваа на забава во градот. Но, традицијата налага и да се коцкаат на популарниот Блек Џек до зори. Ако победите ќе имате среќа таа година, а ако изгубите ве тешат со зборовите “Ќе имате среќа во љубовта”.
Ако многу веројатниот мамурлак ве одмине следното утро, тогаш може да се сетите дека Новата Година се дочекува со смачкување на мандарина на домашниот праг. Мандарината е овошје кое најмногу асоцира на Нова Година како симбол на благосостојба и ветување за обнова на Земјата.
Парче торта за “странец/гостин”
Највозбудливиот момент од новогодишниот ручек е десертот: “Vasilopita” – колачот на Св. Василиј. Тој се пече со паричка внатре, па ако ја добиете паричката се верува дека ќе имате среќа во таа година. Без разлика дали сте присутни или не, семејството ќе пресече парче и за “странец/гостин”, па ако сте странец и планирате да патувате, дојдете со првиот авион во Грција и пробајте го заслуженото парче од колачот (или замолете ги да ви ја испратат паричката).
Сечењето на колачот е многу важна работа па можно е да се претвори во забава на работното место или во седиштата на разни компании. Добивањето на паричката со себе носи и подарок, вообичаено некоја мала амајлија за среќа (“gouri”) во годината што доаѓа.
Скок во замрзната вода
На 6ти јануари водите се обично замрзнати. Реката Јордан (каде е крстен Исус Христос) е прилично далеку, продавниците се затворени, во домовите не се организира ништо посебно, но ако сте човек кој сака активности на отворено може да присуствувате на еден необичен настан: Мажи (и понекоја жена) во костими за капење нуркаат во водите на замрзнатите реки, езера, море, цистерни, па дури и модерни резервоари на вода во Атина, во обид да го фатат малиот дрвен крст кој свештеникот го фрла. Оној кој ќе го фати крстот се смета за благословен во таа година.
Богојавление во Пиреја
Можете и да ги следите настаните низ цела Грција во живо на телевизија. За медиумите ова е шанса за озборување на национално ниво (кој, каде, како и што се случило на крај).
И да, веќе погодивте: ова е исто така именден за сите кои се викаат Фотис (м), Фотини (ж), Уранија/Ранија (ж), Јорданис (м), Теофанис/Фанис (м), Теофано/Фани (ж)… Забавата никогаш не запира…
Всушност, нашите сезонски честитки може буквално да ги преведете како:
Среќни празници! Kales Yortes!
Софија Николау
Коментари
Loading ...
