YUNANİSTAN’DA YENİ YIL TATİLİ NASIL KUTLANIYOR

Yeni yıl tatilleri bazıları için karanlık ağır kış şartlarından ve gittikçe zorlaşan hayat şartlarında kaçış yolu, kimileri için ise ruhsal gelişme ve yardım için iyi bir fırsatı oluşturmaktadır. Yunanistan’da zaten aşırı tüketim, popular kış tatillerden daha önce başlamaktadır. 

Bizim kış tatillerimizin nasıl kutlandığına bir göz atın ve birlikte kutlamaya hoş geldniz!

Tatiller kaç gün sürmektedir?

Bunu kimse bilmiyor! Hiçbir Yunan bir gün süren tatili istemiyor. En başta, kış tatilleri 12 gün anlamına gelen “Dodekaimero” ismi ile bilinmektedir. Bu günlerde üç önemli bayram kutlanmaktadır: Noel Günü (25 Aralık), Yeni Yıl (1 Ocak) ve  Epifani (hristiyan yortusu) (6 Ocak tarihinde). Sözkonusu tatiller üç resmi tatil…Ancak çocuklar en mutlu çünkü onbeş günlük tatilleri var.

Hepsi bu kadar değil: Kış esnasında en popüler Yunan isimleri kutlanmaktadır.  Yunanlılar bir gelenek olarak azize isimlerini kutlamaktadırlar. Dolayısıyla o günlerde doğum günlerini veya daha fazlasını kutlamları bekleniyor. Genellikle evler  tüm arkadaşlara ve akrabalara açık olmaktadır, parti ailelerin tercihine gore evde veya sık sık restoranlarda yapılmaktadır. Sıkıcı kış yerini bir düzü bayrama bırakmaktadır. İlk önce kışın başlangıcını muştulayan Sv. Dimitri (26 Ekim), ardından Sv. Andrew (30 Kasım) ile devam etmektedir.

Isim Günleri tüm yıl içerisinde kutlanmaktadır ancak çoğunluğu kış günlerinde.

On iki Noel gününün sorunları

Sadece bir sorun var: Eğer bir fırın veya alev yanında yer alırsanız dikkatli olun. Yer altında yaşayan ve dünyayı yerinde tutan Hayat Ağacını kesmeyi deneyen Şeytani varlıklar “Kalikantzari”, nihayet yeryüzü derinliklerinden yüzeye çıkma yolunu buluyorlar. Ve her türlü fesatı yapıyorlar, özellikle görmediğiniz zaman! İntikam on iki günün sonunda gelmektedir, sular intikam almaktadırlar, eğer sözkonusu varlıklardan birini görüyorsanız sadece kutsal su ile serpin. Etkisi minik cinler (gremlinilerdekinin) tam tersi oluyor, kayboluyorlar ve sorun çözülüyor!

Tatil zevkleri

Her bir evde sizlere ikramda bulunacaklar. Fırın ve pastahanelerde özel spesiyalitetler sizlerе gülümsemektedir. Bölgelere göre biraz farlı ama temelde aynı tatlılar sözkonusu ve on iki güz zarfında her yerde bulmanız mümkün.

“Melomakarona”,  zeytinyağı, un ve diğer mazlemelerden yapılan bir kurabiye, balla yağlanıyor (bazen içi balla dolduruluyor) ve ezilmiş cevizlere batırılıyor.

“Kourabiedes”, vanilya ve portokal aroması olan, pudra şekeri ile serpilen bademli kuru kurabiye sözkonusu.

“Diples”, zeytinyağında kızartılmış hafif hamurdan yapılan bir çeşit kek, ayrıca bal şurubunda ıslatırılarak üzerine ince kıyılmış fındık ve susam serpilmektedir.

“Vasilopita” iki çeşidi olan bir kektir:

a) “Tsoureki” (çörek) – İstanbul kökenli olmakla birlikte maya ve hamur ile hazırlanır, mastika ve magriva (kiraz çeşidi) aroması var.

b) Bademler ve limon aromalı sünger şeklinde bir kek, Kuzey İtalya ile uzak bağları bulunmaktadır.

Her iki Noel keki de çok lezzetlidir.

Neşeli sabah şarkıları

Üç büyük tatil öncesi çocuklar gruplar halinde kapıdan kapıya dolaşarak, metal üçgen zili çalarak, her bir tatil için uygun şarkılar (kalanda) söylüyorlar. Elbette karşılığında komşulardan kurabiye ve küçük paralar bekliyorlar.

Her şehirde söylenen standart tatil şarkıları var, ancak ülkenin farklı yerlerinde hem şarkılar hem de enstrümanlar değişiyor. Eğer çocuklar şarkıyı yanlış söylüyorlarsa (çoğu zaman oluyor) yada bizi erken uyandırıyorlarsa, sabırlı olmaya çalışıyoruz, dolayısıyla sadece bir dakika süren  şarkının bitmesini bekliyoruz! Performansın kalitesi ne olursa olsun, sonuda “Ke tou hronou” – (Önümüzdeki yıla kadar güvenli ve sağlıklı olun!  sözleri ile tamamlıyorlar. Biz ise “Hronia Polla” – (Uzun yıllara) sözleri ile karşılı veriyoruz!

Şarkılar sokaklarda da duyulmaktadır, digger çocuklar ve yetişkenler de söylemektedirler.

Yılbaşı Şarkılar (standart)

Doğu ve Batı’nın karışımı

On iki gğn kutlamaları çerçevesinde sadece yeni yıl din bayramı değildir, ancak en büyük sosoyal ve kültğrel öneme sahiptir.

Noel sözkonusu olunca, İsa Mesih’in doğumu, Ortodoks geleneğindeki birkaç bayram gibi eşit önemde bir Hristiyan bayramı gibi kutlanmaktadır. Elbette en önemlisi baharda kutlanan Paskalya bayramı. İnançlı insanların büyük bir kısmı sabah saat 5:00’da başlayan Noel ayinine katılmıyor ve hediye alış verişinde bulunmuyorlar.

Ancak yine de, beklendiği gibi Yunanistan’daki kutlamalar ile Batı gelenekleri arasında birçok benzerlikler var. Herkez biliyor ki (ya da en azından şüpheli) “Jingle Bells “, ren geyiği kızakları, kent meydanlarındaki doğal boyutta doğum sahneleri replikleri, ışıklandırılmış çam ağaçları, haşlanmış şarap, doldurulmuş hindi, yapay buz pateni sahaları v.b şeylerin Noeli yılın en büyük Bayramı olarak kutlayan çeşitli Batı ve Kuzey ülkelerinden ithal edildiğini biliyorlar. Ancak her yerde o gelenekleri görmeniz mümkün, ve kendilerinin gibi kabul edilmiş.

Bazen başkalarının geleneklerini kendine uygulamak çok eğlenceli olabiliyor, örneğin “Jingle Bells’in” Yunan versiyonunda olduğu gibi.

Bağımsızlıktan önce Yunan diasporasını oluşturan kişiler zaten Noel’i Batı tarzında kutlamaya tamamen alışmışlar. Modern Yunanistan’da, 1830’lı yıllarda bir Bavyera prensinin birçok askeri ile gelişinde  ve modern devletin ilk kralı olduğunda  birçok gelenek kabul edilmiş. Bir yüzyıl sonra (1924) Bizans döneminden beri kullanılan Jülyen takvimi, Gregoryen takvimi ile değiştirilmiş. Böylece, Paskalya dışında, tüm Hıristiyan tatilleri 13 gün önce kutlanmaktadır- Noel’de artık 7 Ocak’ta kutlanmamaktadır.

Atina’da Noel Köyü

Kuzey komşumuz dışında çok az sayıda devlet eski takvime gore Noel’I kutlamaktadırlar. Dolayısıyla iki kez kutlama durumunda kalıyorlar. Daha önce de belirttiğim gibi, bayram sayısı ne kadar daha fazla ise neşe de daha fazla artmaktadır! Bir bonus daha var: St.Yovan (tüm çeşitleri) ismini taşıyan herkes 7 Ocak tarihinde özel hediye ve tebrikler almaktadırlar. Yunanistan’da çok sık kullanılan  bu isimi taşıyanlar için büyük bir bayramı teşkil etmektedir. Her zaman kutlamalar için bazı Yana veya Yani bulunmaktadır.

Yerel gelenekler hakkında daha bazı şeyler

Her yerde çam ağaçları süsleniyor, ancak insanlar genelde kendi alanlarında yetişen yaprak dökmeyen ağaçları süslüyor yada gemilerin (genellikle sahil ve adalarda) etkileyici kopyalarını yapıyorlar.  Küçük çocuklar ise sık sık gemi modelleri taşımaktadırlar.

Eğer Yunanlılar Noel Baba yok diyorlarsa, merak etmeyin. Bu işten sorumlu başka aziz var. Aziz Basil sözkonusu. Her yıl (Cezarea) Kayseri’den geliyor (bugünkü Türkiye’nin şehri, ren geyiği olmayan bir yer olarak bilinmektedir). İyi ya da kötü farketmeden (biz öyle inanmak istiyoruz) çocuk ve yetişkinlere hediyeler getiriyorlar. Yeni yıl hediye alışverişi günü olarak bilinmektedir.

Gerçek St. Basil Bizans sanatından herhangi bir başka karakter olarak tanıtılmaktadır, ancak bazen Amerikan Neol dedesi olarak da görülebilir. Ve tabii ki, Rodolph, kırmızı burunlu ren geyiği Yunanca şarkılar söylüyor, ancak sadece geyik olarak çevriliyor…!

Elbette 1 Ocak adı Vasilis (erkek), Vasiliki, Viki, Vaso (kadın) olanlara adanmıştır. Muhtemelen sözkonusu İsim Bayramı en az dikkat çekmektedir, insanlara iki yerine sadece bir hediye alınıyormuş!

En çok reklamı yapılan, yılın en özel anı olan – 31 Aralık akşamı neler olmaktadır? Günümüzde belediyeler konserler düzenlemektedirler, havai fişekler atmaktadırlar. Yakın zamana kadar böyle bir gelenek yoktu. İnsanlar yeni yılı köpüklü bir şişe şarap ile evde karşılıyorlardı, ardından parti için dışarı çıkıyorlardı. Ancak gelenek şunu gerektiriyor, sabaha kadar popüler Blackjack kumarın oynanması. Eğer kazanırsanız o yıl zarfında şanslı olacaksınız, kaybedirseniz “Aşkta şansınız olacak” sözleri ile teselli ediyorlar.

Ertesi sabah eğer mahmur değilseniz, Yeni Yılın evin eşiğinde mandalina ezerek karşılandığını hatırlayacaksınız. Mandalina refah ve ülkeyi yeniden inşa etme sözünü veren bir meyve olarak Yeni Yılla ilişkili edilmektedir.

 

 

“Yabancı / konuk” için bir dilim pasta

Yılbaşı yemeğinin en heyecanlı anı tatlıdır: St. Basil pastası – “Vasilopita”. İçine bird emir para koyularak pişmektedir, eğer parayı size gelirse o yıl şanslı olacağınız anlamına gelmektedir. Orada olup olmadığınız farketmeden, aile size ve “Yabancı / konuk” bir dilim pasta kesecektir. Eğer yabancıysanız ve seyahat ederseniz, ilk uçakla Yunanistan’a gelip hak ettiğiniz pastadan tadın (ya da demir parayı göndermelerini rica edin).

 

 

Pastanın kesimi çok önemli bir yer almaktadır, dolayısıyla iş yerinde veya çeşitli firmalarda eğlenceye dönüşme imkanı var. Parayi kazanan kişi hediye de kazanmaktadır, hediye genellikle önümüzdeki yıl şans getirecek küçük bir muska (“Gouri”) oluşmaktadır.

Donmuş suya atlama

6 Ocak’ta sular genellikle donar. Ürdün ırmağı (İsa Mesih’in vaftiz edildiği) oldukça uzakta bulunmaktadır, dükkanlar kapalı, evlerde ise  özel birşeyler düzenlenmiyor. Ancak açık hava etkinlikleri seven bir kişiyseniz sıradışı etkinliğe katılabilirsiniz: Erkekler ( ve birkaç kadın) kostümlerle buzlu nehrilerin sularında, göllerde, denizlerde, tanklarda, hatta Atina’daki modern su depolarında rahipin attığı küçük ahşap haç yakalamak için atlıyorlar. Haçı yakalayan kişi o yıl mübarek olacaüı kabul edilir.

Piraeus epifani

Yunanistan’da olayları canlı olarak televiyonda takip edebilirsiniz. Medyaların ülke çapında dedikodu yapmaları için bir şans (kim, nerede, nasıl ve sonunda neler olmuş) doğmaktadır.

Evet artık tahmin ediyorsunuz: Bu şu isimler için İsim Günü olarak kabul edilmektedir. Fotis (erkek), Fotini (kadın), Urania/Rania (kadın), Yordanis (erkek), Teofanis/Fanis (erkek), Teofani/Fani (kadın)….eğlence asla durmaz.

Aslında, bizim sezonluk tebriklerimizi tam anlamda şöyle tercüme edebilirsiniz:

Mutlu bayramlar! Kales Yortes!

Sofya Nikolaou

Yorumlar