Мирослав Тадиќ е гитарист виртуоз и професор на престижниот универзитет КалАртс во САД, но на овие простори е без сомнение најпознат како втората половина од дуетот со гитаристот Влатко Стефановски. Со годините, ова дуо, чиј репетоар се состои од македонски народни песни и ора, се прошири во трио, со придружувањето на бугарскиот кавалџија Теодосиј Спасов. На почетокот од оваа година триото беше на турнеја со оркестри, со кои настапуваа во престижни концетни сали во Монте Карло, Лајпциг и Лондон. Овој проект, кој својата премиера ја имаше на Скопскиот џез-фестивал во 1997 година, годинава се врати на сцената на фестивалот, на кој настапи со Македонскиот филхармониски оркестар под водство на диригентот Кристијан Јарви.
Овој јануари триото со Влатко Стефановски и Теодосиј Спасов беше на мала турнеја, при што настапивте во Монте Карло, Лајпциг и Лондон. Како дојде до соработката со престижните симфониски оркестри на овие градови?
– Тоа е проект што постои од порано. Ние имавме еден концерт во Виена, кој беше многу успешен. Него го подготвувавме со еден оркестар кој се вика „Tonkustler Orchestra“. Тој е трет по големина и важност. Значи, имате „Vienna Philharmonic“, „Vienna Opera“ и „Tonkustler“ кои се, да кажеме, најмалку традиционални. Во тоа време тие беа под управа на диригентот Кристијан Јарви од Естонија, еден од најуспешните диригенти од својата генерација. Со него се запознав преку бендот Grandmothers (бенд што ја изведува музиката на Френк Запа). Мојот прв настап со овој бенд беше со оркестар во Берген, Норвешка, со Бергенскиот симфониски оркестар, каде што тој беше диригент. По тој концерт, отпатував да настапам заедно со Влатко и Теодосиј во клубот на Џо Завинул во Виена, „Birdland“. Бидејќи Јарви живее во Виена, го поканив да дојде да слушне што ќе свириме. Тој дојде и беше воодушевен. Тогаш тој спомна дека има оркестар и дека сака да работи нешто со нас. Потоа следеше тишина од една година, за наеднаш да добиеме покана за тој концерт со оркестар. Идејата беше да се свири балканска музика која ја свириме како трио, но да постојат и оркестарски аранжмани во рамките на кои ќе има простор за импровизации. За тој концерт Теодосиј направи неколку интересни аранжмани, оркестрации за цел оркестар, и ние свиревме композиции од помалку познати балкански композитори во разни комбинации. Меѓутоа, главниот дел од програмата беше музиката што ја изведуваме со триото –македонски песни, меѓу кои „Прошета се Јовка Кумановка“, „Елено ќерко“, како и работи кои Теодосиј ги донесе и кои се базираат на бугарски и турски фолклор. Помеѓу сето тоа, настапувавме само како трио без оркестарот. Приемот беше неверојатен. Свиревме во „Златната сала“, каде што се свири новогодишниот концерт во Виена. Тоа е фантастична сала во секој поглед и за тој концерт, таа сала беше распродадена. Публиката ја сочинуваа луѓе од Виена. Значи, ние нe свиревме во некој клуб каде што би присуствувале претежно луѓе од дијаспората. Кога се настапува надвор, најтешко е да се допре до публика која не е наша, односно не е од овие простори. Потоа отсвиревме три биса. Се разбира, кога се разделивме со диригентот се договоривме дека овој проект е одличен и дека треба повторно да го направиме. По ова, секој замина по свој пат. Јарви диригира по целиот свет и минатата година добивме покана од диригентот за овие три концерти кои како да се од бајките – во Монте Карло, Лајпциг, и со Лондонскиот синфониски оркестар, а ете кон крајот на годината и настап во Скопје со Македонскиот симфониски оркестар.
Стефановски, Спасов и Тадиќ
Како е конципирана програмата на концертите со оркестрите?
– Идејата на оваа програма со симфониски оркестар, од една страна, е да се експонира балканската музика. Диригентот смета дека ние сме едни од најзначајните претставници на оваа музика. Што се однесува на нив, нивна цел е да се прошири оркестарската публика, а притоа да се донесе нешто несекојдневно, односно да не биде, на пример, рок бенд со оркестар, туку нешто што сепак има врска со оркестарската и традиционалната музика. Така што, програмата за овој месец е концпирана така што првиот дел од програмата се состои од дела на балканските композитори, но оние попознатите – Барток, Јаначек, Кодаљ и Енеску. Потоа, следат Барток и негови оркестрации на романски фолклорни игри. Потоа следуваме ние со композицијата „Еј, ти момче охриѓанче“, за после да оди приказната со оркестарот. Бидејќи во голема мера сѐ е запишано, и јас и Теодосиј ги свириме тие работи, а Влатко свири делумно од тој дел. Потоа следат импровизации. Постои одреден дел каде што оркестарот свири одреден луп, прво свирам јас, па Теодосиј, па Влатко или во комбинации. Во меѓувреме оркестарот држи заднина која е многу интересна. Сега свиревме во Монте Карло и сѐ е претставено на врвно ниво. Сѐ е дел од сезоната на оркестарот, односно од програмата за оваа сезона. Свириме во престижни сали. Во Монте Карло свиревме во салата „Renier III“, во Лајпциг свиревме во „Gewandhaus“ и „Weimar“, додека во Лондон свиревме во „Barbican“. Сите концерти од турнејата беа распродадени и на секој концерт свиревме по три биса. Сите тие концерти траат преку два часа, а луѓето бараат да слушнат уште три биса. Што се однесува до мене ова е далеку од она што јас претпочитам да го работам. Јас сакам да работам со помалку луѓе. Што е помало, тоа е подобро и поинтимно, а и размената меѓу нас е подлабока. Повеќе ги сакам тие помали комбинации. Со оркестар е веќе покомплицирано. Да се донесе таа музика и тој свет е комплицирано и тука се појавуваме како солисти. За еден класичен музичар тоа е самиот врв. За да се дојде до тоа да се настапува како солист со Лондонскиот симфониски оркестар треба да се работи здраво, да се победува на натпревари, да се има менаџмент и уште милион перипетии. Нам тоа не ни беше амбиција ако веќе ја отвораме таа тема, но некако така се наместија коцките.
Какво е значењето на овие концерти што се однесува до популарноста на балканската музика надвор од оние теркови во кои сме навикнале да се проценува и да се гледа на оваа музика?
– Ова е исто така знак и за сѐ поголемата популарност на оваа музика. Во последните 20 години откако се дозна за мене, постојано во интервјуата ми поставуваат прашања за балканската музика, како е таа примена во светот. Тоа е тешко да се одговори, но ова покажува дека таа навистина почнува да се прифаќа и луѓето да се интересираат на едно поинакво ниво, покрај варијантата на Бреговиќ или други етномузички комбинации или музика која се изведува на т.н. автентичен начин. Ова има поинаков пристап и поинакво видување на таа музика. Тоа што го прави Брега има некои интересни моменти, но на луѓето им остануваат во сеќавање само трубачите, односно таа свадбарска музика која е за забави. Финиот дел од таа музика, кој е многу софистициран и кој од музичка страна е технички многу интересен, всушност е многу ретко претставен. Мислам дека ова е еден од начините тој да дојде до израз. Истото тоа можам да го кажам и за соработката со Теофиловиќ. Тоа е исто така еден потег да се претстави тој друг аспект на балканската музика.
Сега настапивте во Скопје во рамките на Скопскиот џез-фестивал. Дали планирате оваа музика со оркестарот и триото да ја изведувате и на балканските простори?
– Тоа ни е во план. Веќе преговараме за настапи во Белград. Многу е тешко сите овие луѓе кои учествуваат да се соберат на едно место. Сите сме ангажирани на своите проекти, но најголем проблем е диригентот. Диригентот е тој кој ја држи целата работа на едно место. Тој не мора да патува со целиот оркестар. Тој може и да диригира со кој било оркестар. Исто така размислувам и за проектот кој сега се работи помеѓу Загребската, Белградската и Љубљанската филхармонија кој се нарекува „Тачка, Точка, Пика“. Ова би бил идеален проект за тоа. Тука може да влезат композитори од овие простори – Мокрањац, Словенац и би било супер. Повторно, диригентот е голем проблем бидејќи е преангажиран. Тој уште сега ги букира 2015 и 2016 година и кога му спомнавме за октомври, тој зачудено нѐ праша, „оваа година“? Наша голема среќа е најде слободен темин и прифати.
Кристијан Јарви
Дали овие настапи планирате да ги издадете како аудиозапис?
– Да, концертот во Лајпциг е снимен и сакаме да го издадеме.
Ако се земе предвид дека со текот на времето проектот Крушево кој започна како дуо, па прерасна во трио и квартет, дали е ова следна еволуција на тој проект?
– Ова со оркестарот се појави само по себе. Ние не го туркавме проектот во тој правец, туку самиот така се намести. На луѓето кои мислат дека не знаеме што да правиме следно можеме да им кажеме дека ова е нешто што ни е многу значајно. Мене лично, како што кажав претходно, повеќе ми одговара да има што помал број луѓе. Тоа е тоа што од самиот почеток на овој проект му донесе свој живот – бевме само јас и Влатко. Интензитетот на таа комуникација, енергијата со која свириме, бидејќи ако свириш со тројца луѓе интензитетот може да варира, а енергијата да шара наоколу. Ако свириш дуо, тогаш енергијата мора да биде потполно сконцентрирана и тоа веднаш се пренесува до слушателот. Проблем е што живеам во Америка и што не сум тука на овие простори. Влатко многу сака да доаѓа во Америка, но тој е врзан и работно и семејно. Тој е навистина презафатен и тешко е да се договориме. Имаме и планови да работиме во Америка, каде што би ги поканил и браќата Теофиловиќ. Во тоа учество би зел и Мајкл Манринг, познатиот басист, но во акустична варијанта. Тој прави чуда на басот. Свирев со него во едно трио и тоа беше феноменално. Човекот има нула его, а е страшен музичар. Тоа ни се плановите и желбите. Но, како што вели народот, да сме живи и здрави.
Коментари
Loading ...
