Тоа што е Џими Хендрикс за електричната гитара, тоа е финскиот музичар Кимо Похјонен за хармониката. Со користењето електроника, Похјонен ја претвори својата хармоника во пеколна машина.
Некои инструменти допрва треба да го најдат своето место ако се земе предвид како јавноста и музичарите ги доживуваат, но тоа не е пречка некои музичари да бидат препознатливи и славни по тоа што пристапиле кон инструментите на поинаков начин од останатите. Тоа што е Џими Хендрикс за електричната гитара, тоа е финскиот музичар Кимо Похјонен за хармониката: концептуалист и мајстор импровизатор кој храбро го однесе овој инструмент таму каде што претходно се мислело дека е невозможно. Користењето електроника во кој било жанр е највозбудливиот аспект во развојот на музиката во последните декади. Таа им овозможила на музичарите од која било област да ја преиначат својата музика во рамките на „нервозниот“ и „недофатлив“ 21 век. Со користењето електроника, Похјонен ја претвори својата хармоника во пеколна машина.
Кимо, бестрашен музички авантурист, е човек со многу проекти кои живеат еден покрај друг. Многу од нив постојат само како концертни перформанси и тие го надминуваат бројот на снимени изданија. Помеѓу 1999 и 2013 тој е иницијатор на неколку различни проекти со најразлични концепти и соработници, почнувајќи од квартетот Kronos и триото KTU, каде членува и ритам секцијата на King Crimson, Треј Ган и Пат Мастелото, па се до Earth Machine Music, Kluster и Murhaballadeja / Murder Ballads. Овие бројни проекти го потврдија неговиот статус како еден од најталентираните европски хармоникаши, импровизатори и композитори.
Кимо Похјонен првпат настапи во Скопје во 2002 година, на Скопскиот џез фестивал, настап за кој и ден денес се зборува, а во рамките на овогодинешниот Оффест, тој повторно ќе настапи во Скопје. На фестивалот ќе биде прикажан и документарниот филм Soundbreaker за овој уметник во режија на Кимо Коскела.
Од каде дојде идејата да се направи документарен филм Soundbreaker?
Се започна кога еден германски продуцент го контактираше режисерот Кимо Коскела со цел да направи документарен филм за мене. Коскела го познавав од еден филмски проект на кој работевме заедно и ме праша за моето мислење. Му одговорив дека воопшто не сум заинтересиран за документарец за мене. Во тоа време имав 39 години и му реков дека во документарците обично станува збор за луѓе кои зборуваат и дека повеќето од нив се однесуваат на стари или умрени лица. Воопшто не видов било каква причина да се направи документарен филм за мене. Потоа тој почна да ме убедува, имавме многу состаноци, кога најпосле ме праша како би сакал јас да се направи целата работа. Му одговорив дека би бил заинтересиран за некакаов музички или игран филм. Го започнавме сценариото, но никогаш не добивме пари за тоа. Меѓутоа, почнавме да снимаме и на крајот се согласивме да направиме документарец. Најпосле, имавме нешто за спонзорите. Тоа е накратко како се одлучивме да направиме документарен филм.
Филмот ги прикажува вашите почетоци со хармониката, како и тешкотиите во прифаќањето на инструментот, вашиот однос со овој инструмент.
Сега работите се сосема поинакви. Почнав да свирам во 70-те кога сеуште живеев на село. Во моето село само возрасните беа тие кои свиреа хармоника и тоа беше музика за возрасни. Никој од мојата генерација не свиреше хармоника. Јас мојата ја добив од татко ми и настапував во локална група која ја сочинуваа постари луѓе. Тука свирев фолк нумери и беше некако убаво, но беше многу не-кул. Не се ни осмелував да им кажам на пријателите дека свирам хармоника бидејќи тоа беше толку не-кул. Во тоа време повеќе ме интересираа спортови и дружење со пријателите, така што, тоа беше компулсивна работа. Јас му го правев ќеифот на татко ми. Меѓутоа, кога имав 15, 16, размислував за тоа да бидам музичар и се преселив во Хелсинки каде почнав да учам класична музика. Во тоа време, се видов себе си како изведувач на класична музика. Подоцна, кога и се вратив на народната музика, тогаш кога формираа оддел за народна музика на академијата Сибелиус, а и за време на студиите, односот со овој инструмент беше малку чуден. Почнав да свирам и бандонеон, како и многу други инструменти. Дури и се откажав од свирењето хармоника бидејќи не можев да го почувствувам инструментот.
Подоцна, кон крајот на моите студии во доцните 90-ти, некој ме праша да направам соло концерт. Пред тоа учев да свирам на афричка м’бира, бандонеон или органа. Но, тогаш сфатив дека мојот главен инструмент е хармониката која ја свирам од времето кога имав 10 години. Морав да најдам нешто каде ќе се почувствував задоволен. Така, почнав да си играм со електронски ефекти, микрофони, лупови и тоа беше голем момент за мене кога сфатив дека стојам пред портите на еден звучен свет каде можам да создадам било што преку импровизација, односно без пишани партитури, без никакви белешки. На некаков начин тоа отвори еден нов свет за мене. Тоа е свет во кој јас живеам во последните 15 или 20 години и сега можам со гордост да кажам дека хармониката е многу кул инструмент. Тоа беше моментот кога сфатив дека го најдов својот пат, својот звук, мојот начин на правење музика. Од тогаш имам направено многу работи кои не очекував дека ќе ги направам во својот живот и имав многу искуства со различни проекти и различни стилови на музика.
„Не се ни осмелував да им кажам на пријателите дека свирам хармоника бидејќи тоа беше толку не-кул“.
Како реагираат луѓето на вашиот неортодоксен пристап кон хармониката со сите тие ефекти?
Се започна кога пробував во училиштето, а луѓето почнаа да зборуваат како го злоупотребувам ова или манипулирам со она. Тој се крие позади ефекти и лупови. Меѓутоа, тоа мене не ме загрижуваше. Имав само едно правило: сакав јас да бидам задоволен, а не некој друг. Без разлика што луѓето кажуваат јас ќе направам онака како што сакам, иако поради тоа ќе правам само еден концерт годишно, ако тоа мене ми причинува задоволство 110%. За време на првиот концерт имаше многу фрустрации и нервози бидејќи имаше толку многу работи кои требаше да бидат сработени, но публиката реагираше веднаш. За многумина тоа беше најдобриот концерт на фестивалот на кој настапував. Многу бргу потоа бев букиран на фестивалот WOMAD во Берлин каде имаше многу нови музичари и почетници, а за мојот концерт најмногу се зборуваше. Наеднаш почна мојата интернационална кариера и можев да ги оставам сите други проекти, бендови и започнав нешто свое. На некој начин ова е како бајка. Тоа беше почетокот.
Вашите концерти се необичен спој на визуелни и аудио ефекти, односно се еден вид театарска претстава. Какво искуство сакате да и пружите на публиката на вашите концерти?
Повеќето луѓе во светот се навистина зафатени и се најчесто под голем стрес од секојдневниот живот. Сите ние работиме колку што е можно повеќе. Кога се работи за концерт, тоа за мене има посебно значење – за мене тоа е некаков вид ритуал, од почеток до крај. И кога ќе направам концерт кој трае 60 до 90 минути, јас само се концентрирам на музиката и сакам публиката да го искуси истото што и јас. Во тие моменти, публиката може да се опушти и не мора ниту да пее или ракоплеска. Всушност може да прави што сака. Јас уживам додека сум на сцената и имам убаво искуство, а со тоа сакам и публиката да доживее нешто слично. После концертите слушам разни приказни, најчесто интересни, и секогаш е убаво да се чуе што им минува низ главите на луѓето за време на концертите. Не е само музиката.
Во една од сцените од филмот сте прикажани како свирите додеа се случува боречки меч. Како дојдовте на идеја да ја оркестрирате музиката наспроти боречки меч?
Во доцните 90-ти, за време на еден фестивал во Финска, еден постар музичар ми спомна дека некогаш свирел хармоника за време на боречки мечеви. Помислив дека тоа е шега. Никогаш претходно не бев чув за вакво нешто. Следно почнав да пребарувам стари архиви и стари весници, но немаше ништо во врска со тоа, дури и немаше никакви видео материјали. За мене тоа беше чудна тема и посакувам да сум имал можност да видам хармоникаш кој свири за време на боречки меч. Следно, почнав да интервјуирам стари борачи, стари хармоникаши, и открив дека било корисно да се има хармоникаш за време на тие мечеви. Слушнав многу интересни приказни за тоа што се случувало на времето. Тогаш помислив дека морам да ги повторам тие работи. Најдов 10 борачи и користев стари приказни. Обично кога го работам сето тоа морам да имам чувство дека тоа што го работам е нешто ново и дека претходно не било направено. Потоа создадов некаков вид музички перформанс или театар кој се базираше на стари приказни. Беше супер. Проектот со борачите е пример за тоа што сакам да правам – чисти музички проекти каде јас само свирам музика. Тука спаѓаат и проекти со машини и балерини. Тие проекти прикажуваат една друга страна од мене. Сакам визуелни работи на начин на кој чувствувам дека не биле претходно направени. Во моментов имам проект со една балерина – никогаш претходно не сум помислил дека ќе работам со балерина. Сакам да се забавувам себеси работејќи различни работи и проектот со борачите беше вистинска можност да се запознаам со сите тие луѓе за кои вопшто не знаев дека постојат. Навистина понекогаш е лудо кога ќе се види што се може да биде кул.
Earth Machine Мusic е проект со поинаков пристап каде се користат звуци кои сте ги снимале на фармите и разни машини, а кои ги вклучувате преку хармониката.
За Earth Machine Мusic, снимав звуци на село и направив музика од тоа. Некои од звуците се вклучуваат преку хармониката или поинаку, кога за време на настапите со помош на други средства како што се трактори, кои ги вклучуваме пред публиката и ставаме микрофони кај моторот. Користејќи ја сета таа опрема како извор на звуци е убаво и на моменти делува многу визуелно. Публиката може да види кои се тие звуци како и музиката која е компонирана за таа музика.
Што е тоа што се обидувате да го доловите на ЕММ?
Јас сум роден во рурален крај и во последните 20 години живеам во град т.е. во Хелсинки. Почувствував дека луѓето навистина не се заинтересирани за тоа што се случува надвор од градските средини. Во повеќето случаи, кога ќе чуеме за вести од руралните предели тоа се или тажни или лоши вести. Поради тоа, на овој проект пристапив од поинаков агол и го направив тоа настапувајќи за луѓе кои живеат по селата. Сите концерти беа изведувани по селата. На пример, за концертите во Англија, луѓето мораа да патуваат од градовите во селата таму каде што се наоѓаа фармите. Почувствував дека морам да бидам таму и да работам со тие луѓе иако тие немаа поим што јас правев. Меѓутоа, тие беа учтиви и отворени, беа расположени да учествуваат и беа благодарни што некој се заинтересирал за нив. Кај овој проект постои одреден општествен аспект.
Еден од вашите скорешни проекти е и соработката со вашиот професор и ментор, Хеики Латинен, на Murder Ballads кое е колекција на народни песни чија заедничка тема се убиства?
Хеики Латинен е мојот ментор, тој е и мој поранеше професор, и е некој кој секогаш ме охрабрувал да си го најдам својот пат. Добивме понуда од еден фестивал да направиме проект чија тема ќе бидат убиства. Во Финска секогаш постоеле песни со поинаков пристап кон убиствата. Се разбира, убиството е грозен чин, но понекогаш е присутен црн хумор во тие песни. На пример, тие двајца луѓе кои се ставени на предната страна од албумот, јас пеев песни за нив кога бев помал. На некој начин постоеше некакво восхитување за нив. Се сеќавам дека пеев еден стих каде едниот му се обраќа на другиот „Ти убиј го мажот на таа жена, за да можам јас да ја омажам неа“. Се сеќавам, имав 5 години кога ја пеев таа песна и постоеше некаков восхит. Поради тоа кога се одлучивме да го работиме овој проект ние сакавме да пристапиме на повеќе начини кон оваа тема со различни типови балади каде темата е поврзана со убиство. Фактот дека направив издание со Хеки Латинен, кој е мој херој, ми значи многу.
Што е тоа што ве инспирира да работите толку многу и истовремено да работите на повеќе проекти во исто време?
Јас работам со звук и во мојот простор каде што работам се обидувам да изнајдам нови звуци или преку моите хармоники или преку електрониката. Тоа е еден бескраен свет со нови бои и звуци. Тоа секогаш прави да бидам постојано буден и ми дава енергија за нови работи. Во моментов имам ново дуо, но овој пат тоа е со ќерка ми која има 17 години. Таа свири тапани. Тоа е убава соработка и исто така работам и со една балерина. Најбитно ми е што и да работам, морам јас да бидам задоволен со проектот.
Коментари
Loading ...
