Филмската, односно применетата, музика навистина е денес жанр сам за себе. Тука можат да се сретнат многу автори, познати и непознати кои неуморно творат и оставаат свој печат. Поголемиот дел од музиката која е снимена за овие филмови служи исклучиво да ги следи сликите и најчесто таа нема никакво значење или форма надвор од контекстот на сликите кои ги прати. Ретки се тие како Мориконе, Мајкл Најман, Збигњев Прајснер чија музика има свој идентитет во филмовите за кои е компонирана. Мал е и бројот на жени композитори кои работат во светот на филмот. Тука спаѓаат Рејчел Портман, Лиза Жерар, Жозелин Пук, Венди Карлос и особено Елени Караиндру. Караиндру веќе 30 години успешно се бави со музика наменета за филмот и театарот. Меѓутоа, таа е позната и како долгогодишен соработник на познатиот грчки режисер Тео Ангелопулос (кој пред три дена загина во сообрачајна несреќа во Грција), со кој работи повеќе од 20 години.
Елени Караиндру и Тео Ангелопулос
Ангелопулос, импресиониран од нејзиниот придонес за неговите филмови има изјавено „музиката на Елени не ги следи само сликите-таа навлегува во сликите и станува неразделна со нив. Поради тоа не може да се каже што е што бидејќи се толку цврсто поврзани. Јас верувам дека во моментов Елени е една од највозбудливите филмски музичари во светот„.
Елени е родена во Текио, Грција 1939 г. Студирала пиано во Хеленкио Одеон, Атина и историја и археологија во Атинскиот Универзитет. Во 60-те заминува од Грција во Париз. Таму студира етномузиколога, оркестрација и диригирање. Во 70-те по враќањето во Грција основала лабораторија за исполнители на традиционална музика во Атина. Забележливо е големото влијание кое го има народната музика во нејзините дела. Таа ги има карактеристиките кои се типични за балканската музика која во себе носи емоции во контрасти. Истовремено е и весела и тажна, возвишува и е меланхолична.
Меѓутоа, не е претенциозна или наметлива или мелодраматична. Таа е минималистичка со кршлива и нежна убавина. Денеска Елени Караиндру е еден од најпрепознатливите автори од пантеонот на реномираната издавачка куќа ECM на Манфред Ајхер.
Elegy of the Uprooting спектакуларно ги сумира нејзините композиции на поинаков начин – концертна изведба. Иако темите кои се изведени припаѓаат на различни филмови, темата која ги обединува се „искоренетите“, луѓе кои по свој избор или судбината ги натерала да ги напуштат своите огништа. Оваа музика тагува за нивната несреќа и прогон нудејќи моменти на засолниште.
Што беше тоа што ве инспирираше да почнете да се занимавате со филмска музика?
– Киното и филмската музика на некој начин се присутни во мојот живот уште како дете. Кога имав 7 години од мојот прозорец можев да гледам филмови бидејќи во тоа време живеевме покрај кино на отворено. Меѓутоа, додека студирав музика никогаш не помислив дека ќе почнам да пишувам музика за филмови. Мое прво дело беше албум со песни за мојата пријателка Марија Саратури, кој се базираше на поезија на Мидис. Во 1975 година некои мои пријатели кои работеа во светот на филмот ми напоменаа дека моите песни имаа нешто филмско во себе. Уште тогаш луѓето наговестуваа дека ќе почнам да пишувам музика за филмови. Еден од тие мои пријатели, режисерот Димитриј Мавритиос, изјави желба да работиме заедно на еден прекрасен документарен филм Полемонта. Тоа беше во 1975 година. Тогаш ја напишав својата прва музика за филм, Chronicle of а Sunday на еден режисер од Солун, Такис Канеополус. Истата година напишав музика за уште еден филм на еден млад и талентиран режисер Христополус Христофин. Тој филм беше прикажан на Солунскиот филмски фестивал каде што музиката доби посебни пофални критики.
Кажете ни за вашата рана историја?
– Тоа е историја голема колку една обемна книга (се смее). Јас потекнувам од едно село во Грција, Моунт. Дедо ми свиреше мандолина и тој постојано пееше песни. Подоцна кога имав 7 години видов некаде пијано и тоа беше љубов на прв поглед. Тоа се случи во Атина, во училиштето каде татко ми работеше како учител по математика. Го замолив да ми најде некого кој ќе ме учи и така започна се. Тоа е моментот кога започна мојата музичка историја.
Како се заинтересиравте за класична музика?
– Уште од првите моменти кога почнав да учам музика полека навлегував во светот на класичната музика. Цели 17 години бев изложена само на тој свет и едноставно го обожував. Малку по малку почнав да импровизирам и малку по малку почнав да се интересирам и за други видови музика. Нормално, после толку години поминати во конзерваториум имам посебна љубов кон класичната музика бидејќи во почетокот сакав да бидам само пијанист. Меѓутоа јас сакав секаква музика т.е. добра музика. Класичната музика беше многу важна и нешто што беше тесно поврзано со мојот живот. Ги познавам сите композитори, нивните дела и уште како дете импровизирав на своето пијано. Тогаш не знаев дека импровизацијата е некаков вид компонирање. Сакам поезија и тука најмногу наоѓам своја инспирација. Кога бев млада не бев сигурна дали сакам да бидам поет или музичар. Во тоа време пишував поезија, бев под влијание на поезијата и компонирав музика мислејќи на поезија.
Во вашите теми се чувствуваат разни влијанија на народната музика. Покрај класична музика, студиравте и етномузикологија.
Кога живеев во Париз ми се отворија многу врати и патишта. Најпрвин студирав класична музика, оркестрации и диригирање со оркестар. Тука некаде почнав со компонирање. Исто така, започнав и со етномузикологија. Зошто? Затоа што бев фасцинирана со народната музика односно со оралната традиција. За мене беше многу важно што студирав етномузикологија, каде паралелно работев на многу други работи. Во тоа време во Париз ја открив џез музиката. Се вљубив во џез музиката и редовно посетував настапи по клубовите. Во Париз во секое време можеше да се чуе таа музика. Mи се отворија многу патишта. Во тоа време слушав и musica moderna, music concrete, се запознав со Надир Буландир. Во почетокот бев дел од класичниот свет но во Париз моите хоризонти се проширија. Тој период беше важен за мене и како композитор бидејќи тогаш сфатив дека сакам да бидам композитор. Ако сакав да се изразам себе си и моите емоции тогаш тоа беше единствениот начин. Повеќе не можев да се видам себе си како пијанист со кариера. Се случуваше на пријателите да им свирам интересни мелодии и тие постојано ми велеа „ти си композитор и треба да продолжиш во таа насока“. Но, јас сум практично самоука кога се работи за компонирање.
Каков е вашиот однос со народната музика, а и византиската, и колку тие влијаеле кај вас?
– Тој однос со народната музика и со византиското наследство е многу важен. Во селото каде сум родена покрај куќата на татко ми се наоѓа црква. Нивните пеења се слушаа во нашата куќа. Дури и подоцна кога почнав со своите студии, за време на празниците често одев во црква каде бев маѓепсана од убавите мелодии. Ги познавам сите мелодии кои се присутни во вокалната византиска музика. Сигурна сум дека во мојата музика нејзиното влијание е некаде длабоко. Во византиската музика постои еден дрон кој ние го нарекуваме исократис. Исто така, во филмот Одисеевиот поглед користам и византиски мелодии, а тука е и една жена која пее византиска мелодија, псалмот кој може да се чуе на изданието. Обично во нашата црква само на мажите им е дозволено да пеат такви мелодии. Кога ја најдов жената која пее Ангелопулос беше пресреќен бидејќи нему не му сметаат догмите. Самиот Ангелопулос во своето сценарио посакуваше да има византиска тема, а таа жена со прекрасен глас совршено се вклопи. Често користам народни инструменти како што се лира, сантури, кемане, армоника. Меѓутоа во својата музика не користам народни теми а потоа да се потпишам дека сум автор. Обожувам рембетико музика и кога студирав во Париз темата на мојот докторат беше за рембетико музиката. Таа некогаш била популарна урбана музика. Кога бев многу млада ја имав таа чест да бидам во куќата на (Маркос) Вамвакарис. Тој е еден од најпознатите изведувачи и најголеми автори во оваа музика. Со себе имав магнетофон и имам снимено четири часа негова музика. Вамвакарис зборуваше со мене, пееше, свиреше бузуки. Јас ја обожувам нашата традиција. Дури и работев на радио со Манус Хадидакис шест години со цел да се сочува нашата вокална традиција, како руралната така и урбаната. Сите тие работи се случуваа паралелно со мојата работа како композитор. Во суштина, мене ме интересира секоја музика која е убава.
Во светот на филмот работите повеќе од 20 години. Дали е неопходно во секој филм да има музика?
– Постојат филмови каде е потребно да се користи музика, а постојат и такви каде не треба. Според мене, музиката не треба да ја објаснува ситуацијата. Таа мора да создаде контраст со сликата и да успее да ја прикаже суштината на работите. Создавањето на вистинската хемија не може да биде однапред одредена, меѓутоа улогата на музиката е многу важна.
На кој начин работите на музиката? Опиште го вашиот пристап?
– Пристапот е секогаш премногу сложен да би бил едноставно објаснет. Во повеќето случаи тој се случува инстинктивно, по интуиција. Соработката со режисерот, сценариото, главната идеја, внатрешниот ритам и многу други необјасниви работи се тие кои ме водат кон начините на кои ќе ја прикажам суштината на работите.
Со прославениот режисер Тео Ангелопулос имате посебен однос и вие работевте музика за повеќето негови филмови. Како се запознавте со него? Како почнавте да соработувате?
– Со Ангелопулос се запознав во 1982 г. Тогаш работев музика за вториот филм на Христодолус, Роза кој беше во изборот на Солунскиот фестивал. Ангелопулос беше претседател на жирито и ми ја предаде наградата за музиката. После тоа ми понуди да работам на неговиот филм Voyage to Cythera. (Патување во Китера). Тоа беше првиот филм на кој работев со него.
Тео Ангелопулос
Во неговите филмови музиката и сцените се практично неразделни. На кој начин работевте со него за да ги вклопите сликите и музиката?
– Уште од првиот момент меѓу нас се јави посебна хемија, интелектуална, како и заеднички естетски правец. Јас ги обожував неговите филмови, а тоа помогна многу. Меѓу нас секогаш се водат разни дискусии за различни теми. Обично тој ќе ми ги раскаже приказните во филмовите, а потоа ќе ми каже какви се потребите на филмот. Така работиме од првиот заеднички филм. За првиот филм, после таква дискусија, ја компонирав целата музика уште следниот ден. Тоа се случува често кога работиме заедно. Често и главните теми се готови уште пред да почне снимањето. Понекогаш ги користи тие теми по нив да ги режира сцените.
Според мене, некои од најинтересните и најавантуристичките дела во светот на класичната музика овие денови се напишани во светот на филмот и театарот. Какво е вашето мислење за тоа?
– Точно е дека развојот на филмот е тесно поврзан со музичките креации на големи композитори. Денеска, театарот и филмот се инспирација за создавање големи дела во класичната музика. Се разбира, има голем број примери на врвни композитори кои работат во светот на филмот, како што се Копланд, Шостакович, Прокофјев, значи зборувам за композитори на класична музика. Денеска имаме композитори кои работат исклучиво филмска музика, како што се Нино Рота, Мориконе итн. Меѓутоа, денеска постојат многу композитори кои креираат одлични дела а кои не работат во светот на филмот и театарот. Арво Парт е еден очигледен пример на голем композитор кој не е поврзан со филмот и театарот. За мене лично театарот и филмот се место каде што се среќаваат креативни луѓе. Јас верувам во креативноста и колективитетот и во тоа верувам цел мој живот и кариера. Понекогаш е важно да се опкружите со некои други луѓе.
http://www.youtube.com/watch?v=h1HueddJYqE
Кои се некои од композиторите на кои им се восхитувате, вклучувајќи ги и оние кои компонираат филмска музика?
– Се разбира ми се допаѓаат големите класични композитори. Невозможно е да се направи еден конечен избор на имиња кои би биле ставени на еден список. Мислам дека постојат многу дела од сите тие композитори за кои чувствувам посебна наклонетост. Од современите композитори посебно ми се допаѓа Арво Парт, додека од филмските композитори Нино Рота. Ми се допаѓаат многу други но мојот прв избор е Нино Рота. Моја омилена музика за филм е музика која тој ја компонираше за филмот Амаркорд на Фелини, а ми се допаѓа и музиката за филмот на Годар, Le mépris на Жорж Делрју. Се разбира има многу композитори чии дела ми се допаѓаат. Тука е и композиторот кој работеше на филмовите на Хичкок, Бернард Херман. Тој е фантастичен и најдобар во овој жанр. Меѓутоа, Нино Рота ми е најдраг од сите.
Издането Elegy of the Uprooting на едно место ја сумира вашата богата кариера со филмска музика каде што на едно место во живо се изведуваат разни теми од разни филмови.
– Elegy of the Uprooting е главно концертен проект во кој главната тема е искоренувањето, присутна во два мои проекти, Troyan Women и Weeping Meadow. Покрај композиции од овие проекти тука се вклучени и постари теми а кои на некој начин се вклопуваат со централната идеја. За мене концертите се како театарска претстава. Тука се чувствува силно присуство на Манфред Ајхер со кого создадовме идеална атмосфера за да музичарите и Марија Атмури можат да свират. Идејата да се објави овој концерт дојде покасно, кога видовме што имаме. Во врска со минималистичкиот пристап, тоа е мојот стил на изразување, таков е мојот карактер и таква е мојата идеологија.
http://www.youtube.com/watch?v=tklXDZlxwjU
Како почнавте да соработувате со Јан Гарбарек. Таа сорабтока беше почеток и на соработката со Манфред Ајхер и издавачката куќа ECM?
– Со Гарбарек се запознав во 1986 г. Тоа беше волшебен момент и можеби еден од најважните во мојот живот. Во тоа време ја снимавме музиката за филмот Beekeper. Потоа во 1988 г. во театарот Еродис и во 1993 г.во тетарот Епидаурус имавме заеднички настапи, најважните настапи во мојата кариера, и таа соработка помогна мојата музика да се прочуе надвор. За мене, Јан и Манфред се многу интересни и големи луѓе и се спремам да им посветам една нова композиција. Манфред Ајхер е движечката сила позади мојата работа во последните 20 години. Благодарејќи на него, Гарбарек работеше со мене на моето прво дело. Манфред ја познаваше мојата музика од филмот Voyage to Cythera и му одобри на Гарбарек да дојде и да работи со мене. Од тогаш, а посебно после Music For Films, ECM е сега мојот дом, а Манфред е навистина редок пријател. Досега со него имам снимено седум изданија кои се објавени за ECM и верувам дека имаме уште многу да работиме заедно. Тоа што тој го прави е навистина магија. Откако ќе го завршам својот дел, тоа што тој прави со музиката и со моите теми е еден вид драматургија. Во студиото, тој е многу креативен и сето тоа наликува на музичка изведба. Иако се тоа мои композиции од секој аспект неговото учество дава нова димензија, вон моите очекувања. Бидејќи самиот тој е музичар и е стручен за многу работи Манфред има креативна улога во многу работи во студиото што од моја страна е тешко да се објасни. Кога на исто место работат двајца со иста страст и љубов кон работата резултатите се евидентни, а јас и Манфред сме неверојатно дуо. Затоа ми е многу важен. Обично тој не присуствува кога ја снимам музиката туку после тоа, во студиото. Меѓутоа за снимањето на концертното издание Elegy of the Uprooting тој беше присутен од самиот почеток. Работевме на изборот на темите, драматургијата, ги надгледуваше пробите, го снимаше концертот, односно беше присутен во секоја фаза од работата и ова издание му припаѓа нему. Тешко е да се опише човек како Манфред бидејќи немам со кого друг да го споредам. Не постои друг човек како што е Манфред Ајхер.
Какви се вашите сеќавања во врска следниве филмови и претстави на кои сте работеле?
Ulyesses’ Gaze
Одисеевиот поглед . За мене тоа се едни од најсилните моменти во мојот живот. Тоа се емоции кои не можат да бидат споредени со било што друго. Еден од најважните филмови на кои сум работела. Иако сите филмови на Ангелопулос ми се допаѓаат и имам мајчински однос према нив мислам дека за овој филм негувам посебни емоции. Во музиката свој придонес даде и Ким Кашкашијан, која свири на виола. Ако музиката во филмот има добра хемија со сликите тогаш се случува нешто необично и посебно. Нејзиниот допринос во мојата музика за тој филм беше многу важен.
Weaping Meadow
За работата на овој филм се сеќавам на многу работи, но првата работа на која се некои посебни луѓе со кои работев. Тоа беше еден харфист од Романија, кој свиреше на лира и армоника. Тоа наликуваше како души да се гушкаат заедно. За мене тоа беа посебни и незаборавни моменти. Нивниот меѓусебен однос во мене предизвикува восхит.
Troyan Women
За мене беше посебно искуство да се гледа изведбата во атинскиот театар Епидаурус. Беше интересно истовремено и да се следи реакцијата на публиката. Целото искуство беше неверојатно и силно. Тие сеќавања ми се особено драги. Целото искуство е неспоредливо со било што друго.
Voyage to Cythera
Патот за Китира беше првата соработка со Ангелопулос. Се сеќавам на тоа иако беше одамна. Посебно се сеќавам на денот кога Ангелопулос четири часа ми го објаснуваше сценариото. Бидејќи сум композитор се сеќавам само на деловите врзани за работат во студиото. Работејќи на овој филм се запознав со Христополус Вангелис, мојот обоист со кого редовно работам оттогаш. Тој е присутен на сите мои изданија. Кога ја чув неговата обоа тоа беше силноо емотивно искуство поради што се расплакав. Тоа е важен момент бидејќи секогаш кога компонирам се базирам на неговата обоа. Се сеќавам и на една сцена од филмот, на Катрагис, старецот кој беше затворен во Русија и кој сакаше да се врати во Грција. Сцената за која зборувам е Танцот на Понтос. Тоа е сцена која ме понесе. Се сеќавам на многу работи но ќе треба да напишам книга за сето тоа.
Wandering
Wandering е можеби мојот прв вистински игран филм на кој имам работено, на некаков начин. Тој е многу важен долгометражен филм. Кога работев на музиката бев во потрага по Грција длабоко во себе, бидејќи темата го прикажуваше животот на Грците од дијаспората. Поради тоа навлегов длабоко во себе си барајќи ја својата земја. Тука користев стари рембетико ритмови, како што е 9/8 кој е многу стар, но го искористив на еден минималистички начин. Во музиката постои дијалог помеѓу инструментите сантури и ќембало, односно дијалог помеѓу ориентот и западот.
The Suspended Step of the Stork
Најважната слика која ми се јавува во мислите врзано за овој филм е свадбата во селото кое беше поделено на два дела бидејќи граничната линија поминуваше низ него. Граничната линија е и река, а младоженецот живее на едната страна на реката, а невестата на другата страна. Друга сцена која ми е посебно драга се наоѓа некаде на крајот од филмот и таа сцена беше кореографирана на база на музиката. Тоа е темата „Финале„ а Ангелопулос мајсторски ја изработи сцената. Тука глумат Марчело Мастројани и Жана Моро. Од оваа перспектива имам подобро мислење за овој филм отколку на почетокот. Најмногу што ми се допаѓа е темата а тоа се границите. Како и „Одисеевиот поглед„ тој филм зборува за граници, раселени лица, луѓе кои се искоренети. Тоа се теми кои се присутни во ова наше доба. Ангелополус не е голем човек само поради неговите филмови туку поради идеологијата, историјата. Историјата на ова доба е многу важна за него.
Rosa
Насловот доаѓа од стихови од една поема каде вели „станав ружа за да го спасам сонот„. Јас ја позајмив својата поезија на Луксембур. Тоа е филм на Христофирис Христофин и каде поред грчките глумци глумат и Андреј Северин и Даниел Олбрицки. На крајот од филмот има една песна, ода на ружата која ја пеам јас. Не ми беше сеедно, но и режисерот и глумците инсистираа исклучиво јас да ја отпеам што и се случи на крајот. Подоцна, кога продуцентот на ECM, Манфред Ајхер, компилираше нумери за изданието Music For Films, многу му се допадна таа песна и ја стави на изданието. Меѓутоа, тоа не беше мое прво искуство како вокалист. На својот прв концерт во Атина пред многу години на локација близу Акрополисот се случи да пеам пред публика од 5000 луѓе. Јас не сум пејачка, но понекогаш се случува да отпеам нешто, а и често го користам својот глас во музиката, како инструмент. Тоа може најдобро да се чуе на музиката која ја имам работено за театарот на 45 претстави. Само во такви случаи го користам гласот. Сепак, не сум пејачка.
Коментари
Loading ...
