Балкон3 со Дарко Рундек – поет, режисер, продуцент, глумец и е најмногу познат како некогашен фронтмен на еден од најпопуларните хрватски и екс ју бендови, Хаустор.
Минатата година беше промовирана една необична книга „Рундек помеѓу – Книга за песните“, која (наспроти класична биографија) всушност претставува биографија на неговите песни, кои му послужиле на хрватскиот музички критичар Анте Перковиќ како основа за понатамошна инспирација да копа длабоко во нив и во човекот кој ги напишал. Книгата носи интимни, поетски записи и приказни кои на таинствен начин ги отсликуваат световите и ликовите во песните на Рундек. Неговиот бенд Хаустор, со својата музика, ги одбележа ’80-те години, но и децениите кои следеа. Неговата соло-кариера е еднакво богата со одлични изданија и популарни песни, кои тој најчесто ги изведуваше со својот Карго бенд, за потоа тој голем состав да се претвори во Карго трио, со кој тој најчесто настапува. Минатата година тој објави нова песна, Midnight Calypso, која е вовед во едно ново поглавје и издание во неговата кариера, по одличниот „Плави авион“. На 9 мај, Рундек со неговото Карго трио ќе настапи во Универзална сала во Скопје.
Неодамна беше објавена книгата на Анте Перковиќ „Рундек, помеѓу (Книга за песните)“, која е една неконвенционална биографија за вас и за вашите песни. Како дојдовте до идеја да го ангажирате музичкиот критичар Перковиќ, чиј пристап е сосема необичен?
Всушност, идејата дојде од дискографската куќа „Менарт“, која веќе некое време издава биографии на музичари; на пример, издадоа книги за Боуви, за Дилан, автобиографијата на Нил Јанг и дојдоа до идеја да објават биографија на некој нивни музичар. Кога ми ја предложија идејата, тоа не ми се допадна бидејќи, според мене, подобро е да се пишуваат биографии за починати музичари, кои го заокружиле својот живот, но бидејќи сакав да им помогнам, предложив таа да биде напишана на предвидлив начин. Потоа се сетив на Анте, чијашто книга „Седма република“ ја бев читал пред тоа. Неговиот пристап кон пишување за музика ми се допадна многу, бидејќи немав сретнато некој кој пишува за музиката однатре, односно некој кој може да ја пренесе или да ја преведе музиката во пишан збор. Така некако се најдовме и многу бргу се согласивме дека не е потребно да се напише биографија која би спојувала објективни биографски факти со песните, туку да се пишува за животите на тие песни кои поминале низ времето, кое влијаело врз нив или врз коешто тие самите влијаеле, чијшто одек се тие самите. Тој пристап ми се виде интересен и мојата референца е една мала книга од Виктор Шкловски за поетот Мајаковски, напишана во ’30-те години, една поетска биографија која многу ми се допадна бидејќи е книжевност, а не есеј. Тука Шкловски, кој е теоретичар на книжевноста, се покажал како многу талентиран писател и со пишувањето за Мајаковски напишал едно прекрасно дело, кое е многу поетско. Тука е и Марциус, кој пишува биографии на музичари, кој се смета за еден од најценетите биографи и чиј пристап е романизиран. Воопшто не е биограф во класичната смисла на зборот. Следна референца беше биографијата на човекот кој го убил Троцки, Рамон Мерцедер, односно „Втората смрт на Рамон Мерцедер“ на Хорхе Семпрун. Тоа се тие неконвенционални референци и оваа книга некако се роди од размислувањето во тој правец.
Книгата е полна со референци и приказни кои е тешко да се разберат бидејќи приказните се нејасни бидејќи се премногу лични, и многумина кои не ги познаваат симболите и референците во вашето опкружување и околностите под кои настанале песните ќе имаат тешкотии при разбирањето, во однос на авторот Перковиќ, кој располага со нив.
Мене ми е тешко тоа да го оценам, но е пишувано на начин на кој ретко се пишува денес. По малку тоа наликува на пребарување преку Интернет, каде што наидувате на милион референци и каде што некои работи се прескокнуваат, а некои не. Со ова сакам да укажам на новиот начин на читање, а со тоа и на модерниот начин на пишување. Тука имаме голема брзина на прескокнување на нештата додека поминуваме време читајќи преку екран. Со еден збор, таа е напишана на начин на кој читателот се активира на поинаков начин.
Како ја насочувате инспирацијата кон пишување стихови и музика?
Тоа е некогаш многу лесно, но честопати е и многу тешко. Мислам дека „тешко“ не е вистинскиот збор. Најчесто почнувам со музика и пеење досека сè уште немам зборови. Тука користам сè што ќе ми дојде. Пишувам на англиски или на јазик преку кој ми е лесно да ги пренесам тие вокали кои ги пеам или консонанти кои даваат ритам кај некои зборови. Размислувам како ме водат мелодијата и ритамот, и на тој начин пеам песна која сè уште нема зборови. Овде-онде ќе се појави по некој збор. Потоа го преведувам тоа спонтано пеење со помош на музиката која го инспирирала тоа пеење. Тоа е превод од некој јазик кој сè уште нема свое значење во зборови со некакво значење, притоа обидувајќи се да останам доследен до она звучење кое се јавило на почетокот. Се разбира, во тој процес, кога ќе почнат да се создаваат некои зборови, ќе почнат да звучат како непознатиот јазик, кога ќе добијат форма, ѝ наметнуваат логика на смислата која е паралелна со логиката на тоа како звучат. Тоа возење од преводот на звукот во зборови и следењето на смислата на тие зборови полека прераснува во текст.
Влегуваат ли во пишувањето и лични искуства?
Па, не секогаш. На пример, имаше песна која делуваше визионерски во времето кога беше напишана, а тоа е песната „Сејмени“, која беше напишана 1987/88, многу пред војната да се случи. Кога започна војната, наликуваше како баш за тоа да сум пишувал. Таа беше инспирирана од филмот „Огнени улици“ (Streets of Fire). Значи, инспирација беше еден филм. Да кажеме дека песната „Курдистан“ од албумот „Синиот авион“ е инспирирана од документарен филм за илегални емигранти. Личното искуство доаѓа од тоа што сум го гледал филмот. Но тука не влегуваат само моите искуства, туку и оние кои се пренесени преку филмот.
Дали пишувањето музика и стихови се дел од некоја ваша секојдневна рутина?
Пишувањето е дел од моето секојдневние, но не е и моја рутина. Тука никако не можам да воспоставам некаква рутина, бидејќи ова е многу возбудлива работа која вклучува моменти на потполна безнадежност и моменти на големо воодушевување. Тоа е како една авантура, потрага. Тоа е како кога ќе наидам на ѕид; тука настапува некоја непозната сила која се појавува и ја решава ситуацијата.
Каква иснпирација стои зад некои од вашите понови песни, како што е „Сањала си да си сретна“ или „Руке“?
„Сањала си да си сретна“ не е лоша песна. Самиот рефрен настана за време на една импровизација меѓу мене, Изабел и еден перкусионист од Париз. Го имав рефренот и често ми се случува да наидам на некој рефрен што ќе се појави сам од себе и потоа се обидувам да го конструирам контекстот на песната, кој би му дал контекст и смисла на рефренот. Така се вдадов кон сликите кои имаат врска со будење. Тоа е слика од некоја жена откако сонувала сон за среќа, „Мора да је био леп сан када тако почне дан“. Тука доаѓаат сликите и јас поитав кон тоа чувство на вибрации и отвореност кон таа жена која се отворила кон сонот што ѝ останал во потсвеста. Тука воопшто не е важно што сонувала, туку дека останала таа вибрација кон сè што нè опкружува. Тоа е песна за инспирација за состојбата на некоја фина вибрација. Сакав таа песна да звучи „битлсовски“ и тоа што мислам дека е важно за песната е дека по вториот рефрен, оставив простор за виолината која го кажа тоа што не можеше да го каже текстот. Таа го прикажува воодушевувањето кое стои одзади, а кое може да се види само со музиката.
А „Руке“?
Руке е песна која е напишана многу одамна, во раните ’80-ти. Таа беше планирана за мојот соло-албум, додека Срѓан Сахер беше во војска. Всушност, таа песна настана во времето на првиот албум на Хаустор и беше толку одамна, поради што и не се сеќавам многу (се смее). Тоа е приказна која секој партијанер може да ја раскаже за будење по некоја ноќ која била еуфорична и по којашто тоа будење е депресивно – „Јутрос си заборавио све што те држало скупа“. Претходната вечер си се „растурил“ и насабајле си се разбудил и не знаеш кај ти е главата. Еден мој пријател се бунтуваше за стиховите велејќи „па, душата не може да погине од тишина“. Вистина е дека тишината е лек. Меѓутоа, работите не треба секогаш да се сфаќаат буквално, нели? Но тука има нешто што Англичаните го викаат ’neglection‘ и музиката која доаѓа да ја замени тишината како лек, од друга страна, носи некој вид внимание и топлина.
Кога ги спомнавте Хаустор, дали можете да направите пресек како созреавте како автор почнувајќи од почетокот на вашата кариера досега?
Сè започна од тоа што сакав да напишам песна на гитарата со оние неколку акорди кои ги знаев. Прво правев музика за текстови кои веќе беа напишани. Првите песни кои ги напишав беа мали, иронични песни, кои произлегле од пубертетот и доцниот пубертет. Има една песна која најверојатно еден ден и ќе ја издадам, а се вика „Коноп за нечиј врат“. Тоа беше текст што го бев нашол во некој стрип за Шејн, во некое скоро напуштено каубојско гратче, каде што ветерот ги носи пустинските грмушки. Потоа, кога почнав да работам со Сахер, уште пред Хаустор, почнав да ги пишувам и првите текстови, кои или беа духовити, или симболични – дожд, оган. Тогаш со песните „Лице“ и „Духови“, кои се на првиот албум на Хаустор, ми се отворија некои нови простори. „Духови“ се сè уште некои заебанции, но со еден поелабориран и поструктуриран пристап, додека „Лице“ беше инспирирана од Брехт и Вајл. Тука, всушност, се отвори еден простор и мојата иницијација е работата на албумот „Трeћи свет“, каде што успеав да преминам од тоа интимно загледување во себе, кои се всушност опсесивно егоистични теми кон нешто што е надворешен свет инспириран од Астуријас, значи од егзотични краеви, Корто Малтезе. Toj некој копнеж, меланхолија, повеќе не ги затвораа моите самогледања, туку најдоа слики во надворешниот свет и тука се воспостави, да кажеме, една поетски метод, со кој го пренесував тој интимен свет во слики што ги делев со другите, без тоа да наликува на „дечково пишува лигави песни како постарите“. Потоа работите се натрупуваа сами по себе. Некој основен начин на транспозиција беше воспоставен и тука работите се движеа по некоја логика.
Како еволуираше тоа кога бендот созреа, а и кога ти почна со соло-кариера?
На пример, албумот „Апокалипсо“, половина од тие песни беа работени со Хаустор, каде што поставата полека се распаѓаше. Со тој бенд се обидувавме да програмираме разни машини, но тоа повеќе не беше бенд којшто на проба можеше да создаде енергија за песна, туку станаа крпеница. Тогаш музички не можевме да дофрлиме доволно јако за да направиме добар албум и се откажавме од тоа што ќе беше петти албум на Хаустор, кој требаше да се вика „Довитљиви мали чудаци“. Тој никогаш не беше објавен и бидејќи некои од песните беа добри, половина од нив беа „Апокалипсо“, а половина беа од Хаустор. Со текот на времето, кај Хаустор темите станаа малку ограничени и преминувањето во соло-кариера ми делуваше ослободувачки. Тука добив олеснување за планови во коишто Хаустор стилски не би можеле да влезат. Но, „Апокалипсо“ беше еден вид продолжение на Хаустор. Од „Апокалипсо“ па натаму се најдов себеси на поголем бришан простор. Често на албумите се појавуваат барем по 2 песни кои сум ги пишувал за некој филм. Таа паралелна работа на пишување музика за претстави, каде што пишував за контексти кои не се мои, за ликови кои не сум јас, исто така заземаат свој простор. Сега сум повторно на тој бришан простор и повторно измислувам работи и се трудам да ги пробијам сопствените ограничувања. Пример за тоа е „Стојим и гледам се како постојим“. Тука успеав да го пробијам тоа некакво ограничување на начинот на којшто ги пишував песните. Пишувањето песни има јасни закони и оваа оди кон нешто што не е класична песна. Таа излегува од рамките на ритмичкиот стих во структурата на песната во нешто што е послободно.
Како гледаш на работата со бендот Хаустор од оваа дистанца и како го гледаш бендот во рамките на музичката историја?
Тој бенд беше сосема посебен. Да кажеме, Штулиќ е сосема автентичен автор за себе. Бендот беше инспириран од њувејвот и панкот, меѓутоа тоа што го направи излегува далеку од рамките на некои урнеци. Тоа што кај нас беше посебно, од една страна, беше етномузиколошкиот вајб, за кој заслужен беше Сахер и тука беше вклучена музика која никој од авторите на таа сцена не ја беа слушнале или не ги интересирала, како што е африканската музика и ритми, а од друга страна, мојата инклинација спрема театралното, песните од театарот, кабарето. Ги имавме тие два елементи, етномузиколошкиот и театралниот, кои на Хаустор му дадоа боја која другите ја немаа или не ги интересираше. Ние така звучевме во кој било период. Никогаш не бевме врзани за некој тренд. Бендот беше една паралелна појава која исплива со новиот бран, но за разлика од другите, таа музика не беше врзана со духот на времето.
Минатата година ја објави песната „Midnight Calypso“. Дали новата песна е вовед во некое твое ново поглавје во твојата кариера и нов албум?
Да, таа е она што во дискографијата се нарекува ’пилот сингл‘, кој е најава за новиот албум, но бидејќи моите песни се стилски многу различни, така и од неа се чита каков ќе биде останатиот материјал. Тоа што е карактеристично е дека се базира врз луп, репетитивна е и нема некој хармонски развој. Но баш ја сакам оваа песна. Ми се чини дека верзијата што е објавена сега сум ја скратил малку повеќе, но на новиот албум таа ќе биде во поинаков аранжман. Тоа е навистина убава песна.
Кои се мотивите сè уште да се занимавате со музика по сите овие години на сцената?
Музиката е навистина една област што е неограничена. Со неа можам да се занимавам не еден, туку пет животи. Навистина не гледам дека некој кого го интересира музика би можел да се исцрпи. Ми се чини дека не постои ништо повозбудливо. Но тоа што е битно е дека е тоа двоен процес каде што музиката која свири во главата, која ја снимам на диктафон додека шетам, која се создава додека си играм со апаратите, луповите, програмите. Работата со звукот е алхемичарска работа. Познавам луѓе кои се разведувале од жените бидејќи не можеле да се одвојат од овие направи додека се занимавале со музика и трошеле многу време на нив. Од друга страна, постои и таа соработка со музичарите. Во тој некаков интимен простор, во некаква самотија додека се занимавате со музика која потоа ќе сретне некоја идеја или предлог – од времето на Хаустор па наваму, сите аранжмани настанувале со заедничко свирење, импровизации. Тој дел од процесот ми е многу важен и спојувањето на овие две работи навистина создава еден простор за креирање кое е богато и возбудливо, всушност – неисцрпно.
Ненад Георгиевски
Коментари
Loading ...
